Jak działają fundusze europejskie w Polsce?

Fundusze europejskie to jeden z najważniejszych motorów napędowych polskiej gospodarki. Są dostępne również dla Ciebie. Dowiedz się, jak korzystać ze środków i jak działa mechanizm ich rozdzielania oraz przyznawania w Polsce.

Polska liderem w pozyskiwaniu funduszy z UE

W ciągu ostatnich 18 lat fundusze UE w Polsce w dużym stopniu przyczyniły się do modernizacji gospodarki. Choć w oczy rzucają się przede wszystkim największe inwestycje w infrastrukturę, nie mniej ważne okazały się inicjatywy samych mieszkańców, w tym firm, instytucji edukacyjnych, organizacji pozarządowych czy stowarzyszeń. Ze środków europejskich sfinansowano do tej pory 295 962 projekty, których łączna wartość przekroczyła bilion złotych, a sama kwota dofinansowania sięgnęła blisko 700 miliardów. Jeżeli również chcesz uzyskać kapitał dla Twojej firmy, poniżej przeczytasz, jak działają fundusze europejskie w Polsce i jak wygląda procedura ich uzyskiwania.

Fundusze unijne i ich budżety są ustalane w ramach Wieloletnich Ram Finansowych obejmujących okres 5-7 lat. Obecna perspektywa na lata 2021-2027 opiewa na rekordową kwotę 1 074,3 mld euro. Dodatkowo uzupełnia ją specjalny Fundusz Next Generation EU, którego celem ma być odbudowanie europejskiej gospodarki po pandemii koronawirusa: w jego budżecie znajduje się kolejne 750 mld euro. Polska po raz kolejny okazała się jednym z największych beneficjentów: uzyskała łącznie 76 miliardów euro.

Większość z tej kwoty – 72,2 mld euro – przypada na realizację polityki spójności. Uzupełnia je 3,8 mld euro Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji, którego zadaniem jest przeprowadzenie transformacji energetycznej, gospodarczej i społecznej regionów uzależnionych od paliw kopalnych.

Skąd pochodzą środki? Poznaj fundusze europejskie

Dystrybuowany przez Brukselę kapitał ma umożliwiać realizację bardzo zróżnicowanych celów – obejmuje zadania związane z ochroną środowiska, wsparciem gospodarki, ale odnosi się również do perspektywy społecznej. Znajduje to przełożenie na programy, w ramach których wypłacane są środki. To, z którego z nich będziesz korzystać, zależy przede wszystkim od tego, jaki cel chcesz osiągnąć.

Oprócz nich wyodrębniono wiele dodatkowych programów, których celem jest wsparcie określonych obszarów działania. Po raz kolejny zdecydowano się na uruchomienie specjalnej puli środków Funduszy Europejskich dla Polski Wschodniej, których zadaniem jest wsparcie rozwoju wschodnich regionów kraju. Do dyspozycji pozostają transgraniczne programy Interreg realizowane we współpracy z sąsiadującymi z Polską regionami. Utrzymano również takie działania, jak odpowiedzialny za upowszechnienie i promowanie edukacji program Wiedza Edukacja Rozwój (POWER), który obecnie występuje pod nazwą Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego. Nadal dostępny będzie program Polska Cyfrowa, który pozwolił między innymi na zwiększenie dostępu do internetu szerokopasmowego.

Co to oznacza z Twojej perspektywy? Poszczególne rodzaje funduszy europejskich decydują przede wszystkim o tym, kto i na jakich zasadach wypłaci Twojej firmie dotację. Każdy Fundusz dysponuje określonymi środkami, które zostaną przeznaczone na realizację projektów. Jeżeli szukasz dofinansowania do zatrudnienia, zainteresują Cię przede wszystkim programy społeczne; jeżeli z kolei chcesz zająć się realizacją projektów infrastrukturalnych, mogą być one sfinansowane np. w ramach Funduszy Spójności.

Jak to działa? Od funduszu do projektu

Fundusze europejskie zajmują się dystrybucją środków, nie robią tego jednak bezpośrednio. W tym celu powstał złożony mechanizm wykorzystujący różnego rodzaju instytucje:

• Instytucja Zarządzająca pełni kluczową funkcję we wdrożeniu programu, jego realizacji i bieżącym zarządzaniu. Jej zadania są bardzo zróżnicowane: poza opracowaniem ogólnych ram funkcjonowania programu, zajmuje się również weryfikacją projektów wnioskodawców, zlecaniem wypłat należnych środków i sprawdzaniem osiągniętych celów. W praktyce odpowiada więc za cały projekt — od A do Z. Jakie podmioty mogą występować w tej roli? Przykładowo Instytucją Zarządzającą Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Mazowieckiego jest Zarząd Województwa. Instytucją Zarządzającą Programem Infrastruktura i Środowisko jest natomiast minister właściwy do spraw rozwoju regionalnego.
• Instytucja Pośrednicząca ma za zadanie wspieranie Instytucji Zarządzającej w realizacji konkretnej części programu. Są to zazwyczaj jednostki publiczne, które specjalizują się w wybranym obszarze działania i dzięki temu są w stanie efektywniej realizować zadania i zarządzać projektami. W przypadku Programu Infrastruktura i Środowisko funkcję Instytucji Pośredniczącej pełniło między innymi Ministerstwo Klimatu i Środowiska czy Centrum Unijnych Projektów Transportowych. 
• Instytucja Wdrażająca zwykle zajmuje się bezpośrednią obsługą projektów i weryfikacją sposobu wydawania środków na zlecenie agencji pośredniczącej. Zazwyczaj są to wyspecjalizowane instytucje. W programie Infrastruktura i Środowisko taką funkcję pełnił m.in. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach. Dla projektów związanych z walką z bezrobociem może to być np. Wojewódzki Urząd Pracy.
• Komitet Monitorujący, który jest powoływany przez Instytucję Zarządzającą. W jego skład wchodzą reprezentanci Komisji Europejskiej, rządu, samorządów, organizacji pozarządowych i inni eksperci, w tym przedstawiciele świata nauki. Ma on być niezależny i oferować wsparcie doradcze. Posiedzenia Komitetu powinny odbywać się przynajmniej raz w roku.

Chcesz skorzystać z funduszy? Złóż wniosek w konkursie!

Instytucja zarządzająca lub pośrednicząca zajmuje się opracowywaniem konkursów, w ramach których wypłacane są dotacje. Jeżeli chcesz uzyskać dofinansowanie do Twojej działalności, musisz śledzić stronę funduszy europejskich, na której są publikowane zarówno aktualne, jak i przyszłe nabory wniosków.

W udostępnionej w serwisie wyszukiwarce możesz wskazać z jednej strony typ podmiotu, a z drugiej interesujący Cię obszar. Dzięki temu będziesz na bieżąco z ofertą i w łatwy sposób dotrzesz do programów dotyczących konkretnych obszarów, np. inwestycji w odnawialne źródła energii czy cyfryzację przedsiębiorstwa.

Możesz również skorzystać ze wsparcia firm, które specjalizują się w działalności doradczej w zakresie pozyskiwania funduszy europejskich. Dzięki temu przygotowanie dokumentacji i spełnienie wymogów formalnych będzie prostsze.

Złożenie wniosku to nie koniec: weryfikacja efektów

Pamiętaj, że środki pozyskiwane w ramach funduszy europejskich mają charakter publiczny. Musisz więc skrupulatnie podejść zarówno do samej realizacji projektu, na który udało Ci się pozyskać finansowanie, jak i jego rozliczenia oraz sprawozdawczości. Do zadań Instytucji Wdrażającej należy weryfikacja sposobu wykorzystania dotacji. Może więc na przykład przeprowadzić kontrolę w siedzibie Twojej firmy oraz oczekiwać dostarczenia dokumentów finansowych, potwierdzających wydatkowanie zgodne z założeniami konkursu.

W przypadku wykrycia nieprawidłowości, przekazuje ona informacje do Instytucji Pośredniczącej, która może oczekiwać zwrotu środków. Pamiętaj, że w niektórych przypadkach konieczne jest zapewnienie trwałości projektu przez zakładany czas – Instytucja Wdrażająca będzie w tym okresie weryfikować, czy nadal spełniasz wskazane w umowie warunki.